شما هم به احتمال زیاد مطالبی درباره قطارهای پرسرعت شنیده اید و یا فیلم هایی از قطارهایی که با سرعت بالای 400 کیلومتر بر ساعت حرکت می کنند را دیده باشید یا خبرهایی مانند تلاش چین برای ساخت قطارهای سوپرسونیک که قادر به سفر با سرعت های باورنکردنی بالای 1000 کیلومتر بر ساعت هستند را خوانده باشید. برای درک اهمیت این موضوع می توان به این نکته اشاره کرد که قطاری با سرعت 300 کیلومتر بر ساعت می تواند فاصله بین اصفهان تا تهران را در حدود یک ساعت طی کند. در این مقاله سعی داریم به آشنایی بیشتر با شبکه قطارهای پرسرعت کشور چین بپردازیم.
الگوبرداری از شینکانسین ژاپن
چین از بسیاری جهات نسبت به سایر کشورهای جهان، یک کشور خاص می باشد. وسعت این کشور حدود 9.6 میلیون کیلومتر مربع است که پس از روسیه، کانادا و آمریکا، چهارمین کشور بزرگ جهان می باشد. چین دارای شهرهای زیادی با جمعیت بالای 500 هزار نفر است که با فواصلی بین 200 تا 500 کیلومتر از یکدیگر قرار دارند و همین ویژگی ها سیستم قطارهای پر سرعت را به یک گزینه مناسب حمل و نقلی برای این کشور تبدیل می کند.
داستان قطارهای پرسرعت چین از زمان بازدید رهبر قبلی این کشور یعنی دنگ شیائوپینگ از کشور ژاپن و آشنایی او با سیستم قطارهای پر سرعت این کشور که به شینکانسین معروف هستند باز می گردد. پیش از احداث خطوط قطارهای پر سرعت، یکی از اولین برنامه های این کشور، ارتقا سرعت خطوط موجود بود. در 6 مرحله و بین سال های 1997 تا 2007، سرعت حدود 7700 کیلومتر از خطوط موجود به 160 کیلومتر بر ساعت، حدود 3000 کیلومتر به 200 کیلومتر بر ساعت و حدود 430 کیلومتر از خطوط شبکه به 250 کیلومتر بر ساعت افزایش یافت.
اولین بهره برداری ها از شبکه قطارهای پر سرعت در سال 2008 و همزمان با بازیهای المپیک انجام شد. از آن زمان و تا پایان سال 2020، حدود 37900 کیلومتر از این خطوط مورد بهره برداری قرار گرفته است که روند تکمیل این خطوط و گسترش شبکه قطار پر سرعت چین بین سال های 2008 تا 2025 را می توانید در ویدئوی زیر مشاهده کنید.
در پایان سال 2021 بیش از 93 درصد شهرهای بزرگ چین با جمعیت بالای 500 هزار نفر به شبکه خطوط قطار پرسرعت متصل هستند و نه تنها زمان سفر بین شهرها به شدت کاهش یافته است، بلکه ظرفیت این خطوط هم در طول زمان افزایش پیدا کرده است و می توان گفت که قطارهای پر سرعت، به طور کلی صنعت حمل و نقل چین به خصوص جا به جایی مسافران را به طور کلی تغییر داده است.
در شکل زیر طول خطوط قطار های پر سرعت در حال بهره برداری در کشورهای مختلف را می توانید مشاهده کنید.
تقاضای برای استفاده از قطارهای پرسرعت
در طول 10 سال، سرویس قطار های پر سرعت در این کشور، بیش از 7 میلیارد مسافر را جا به جا کرده است، که در مقایسه با سرویس ژاپنی شینکانسین که در طول 50 سال بیش از 11 میلیارد مسافر را جا به جا کرده، عملکرد خیره کننده ای داشته است. حجم سالانه مسافر جا به جا شده توسط این شبکه هم اکنون بسیار بیشتر از سرویس TGV فرانسه و شینکاسین ژاپن است.
تقاضای کنونی برای این قطارها که حدود 1.7 بیلیون مسافر در سال هست نیز، گویای نیاز عمده به این خطوط و تمایل به پرداخت مردم برای استفاده از این سرویس می باشد که این مقدار با توجه به خطوط در دست احداث و با در نظر گرفتن افزایش جمعیت و افزایش درامد طبقات جامعه بیشتر نیز خواهد شد. البته لازم به ذکر است که این افزایش تقاضا صرفا برای خطوط قطارهای پرسرعت نبوده است و خطوط عادی نیز رشد 0.5 درصد را تجربه کرده اند، هرچند مقدار ناچیزی می باشد.
دبایل زیادی برای انتخاب این گونه حمل و نقلی توسط مردم وجود دارد که از میان مهمترین آنها می توان به زمان سفر، راحتی، امنیت، ایمنی و به موقع بودن اشاره کرد که آنها را به یکی از گزینه های مناسب برای سفرهای برون شهری تبدیل کرده است. قطارهای پر سرعت به جابه جایی سریع نیروی کار بین شهرهای مختلف کمک فراوانی کرده است. تقریبا نیمی از افرادی که از این قطارها استفاده می کنند دارای هدف سفر تجاری هستند.
در این مقاله مقایسه ای بین کیفیت خدمات ارائه شده توسط سیستم های ریلی چند کلان شهر جهان آورده شده است که می توانید آن را مطالعه کنید.
رقابت با سایرگونه ها
هزینه استفاده از قطار پرسرعت در چین نسبت به سایر کشورها کمتر است و همین موضوع باعث ایجاد رقابت بین این گونه حمل و نقلی با اتوبوس و هواپیما شده است. سیستم قطار پر سرعت چین معمولا تا نیمی از ترافیک قطارهای عادی، بیشتر تقاضای سفر با اتوبوس های بین شهری به غیر از آنهایی که مسافت های کوتاه را پوشش می دهند و بخش بزرگی از ترافیک مسیرهای هوایی تا مسافت حدودا 800 کیلومتری را به خود اختصاص داده اند.
تنوع خدمات ارائه شده
یکی از دلایل موفقیت این سیستم، ارائه سرویس های متفاوت در بازه های قیمتی مختلف است که باعث تنظیم میزان تقاضا با خدماتی که ارائه می شود، شده است. از آنجاییکه افراد با سطوح درامد پایین تر به تغییرات قیمت ها حساس هستند، برنامه ریزی و تصمیم گیری برای تعیین قیمت با حساسیت و دقت بالایی انجام می شود. لازم به ذکر است که این خدمات شامل ترکیبی از سرویس های توقف دار (توقف در ایستگاه های مسیر) و اکسپرس (بدون توقف از مبدا تا مقصد) می باشد.
بیشتر قطار های پر سرعت، با سرفاصله زمانی حداقل یک ساعت، از 7 صبح تا نیمه شب مشغول به فعالیت هستند. این سطح از خدمت رسانی به طور متوسط نیاز به حدود 4 تا 6 میلیون مسافر سالانه دارد تا بتواند به صورت کارا عمل کند. هزینه های جاری بسته به نوع خط تفاوت دارد. یک خط با سرعت عملیاتی 350 کیلومتر بر ساعت، با حجم مسافر سالانه حدود 40 میلیون نفر و سود متوسط سالانه 0.074 دلار به ازای هر کیلومتر-مسافر، قادر به تولید درامد کافی با استفاده از فروش بلیط برای بهره برداری، نگهداری و تامین سایر هزینه ها می باشد. در مقابل، خطوط با ترافیک متوسط (حدودا 10 تا 15میلیون مسافر در سال)، مخصوصا آنهایی که با سرعت 250 کیلومتر بر ساعت حرکت می کنند و دارای سود 0.041 دلاری به ازای هر کیلومتر هستند به سختی می توانند هزینه های خود را پوشش دهند. این به معنای بهتر بودن خطوط با سرعت بالاتر نیست بلکه به دلایل اتخاذ شده برای تعیین قیمت بلیطها بر می گردد.
هر چند راهکارهایی برای اصلاح این مشکل در نظر گرفته شده است که مهمترین آنها افزایش قیمت بلیط بسته به میزان تقاضا، تلاش برای ترغیب مردم برای استفاده بیشتر، افزایش یارانه های دولتی و همچنین سرمایه گذاری بر روی بهبود شبکه تغذیه کننده (منظور از شبکه تغذیه کننده، شبکه خطوط اتوبوسرانی یا ایجاد پارک سوارها در کنار ایستگاه های قطار است تا مردم بتوانند به آسانی به ایستگاه ها دسترسی داشته باشند) است.
مدیریت و نگهداری
عملکرد چین در بهینه کردن و مدیریت کردن هزینه ساخت نیز قابل تحسین بوده است. هزینه ساخت به ازای هر کیلومتر بین 17 تا 21 میلیون دلار برآورد می شود که حدود دو سوم هزینه ساخت در سایر کشورهاست. اگر چه هزینه نیروی کار در چین به نسبت سایر کشورها پایین تر است، اما علت اصلی این کاهش هزینه، استانداردسازی فرایندهای ساخت، مدیریت و بهره برداری بوده است.
برای ارزیابی و نظارت مستمر بر روی تعمیر و نگهداری خطوط، متخصصان چینی به صورت مستمر داده های مختلفی را از طریق بازرسی فیزیکی و انجام تست های فراوان جمع آوری می کنند. در هنگام بهره برداری یک قطار تست در ابتدای هر روز به منظور چک کردن وضعیت خطوط حرکت می کند. همچنین یک قطار مجهز به فناوری های لازم برای برداشت داده های مورد نیاز نیز، هر ده روز یکبار برای چک کردن شرایط زیرساخت ها و خطوط حرکت می کند. یک بازه زمانی 4 ساعته نیز در هر شب برای تعمیرات و نگهداری در نظر گرفته شده است.
یکی از روش های نوین برای مدیریت و نگهداری چنین سیستم هایی استفاده از فناوری اینترنت اشیا است که در این مقاله به آن پرداخته شده است.
تلاش برای افزایش بیشتر سرعت
اما تلاش های چین صرفا به توسعه خطوط محدود نبوده است و آنها برای افزایش سرعت قطارها نیز برنامه ریزی کرده اند. در شکل زیر قطار شانگهای مگلو که اولین قطار مغناطیسی سریع در جهان است که به بهره برداری رسیده است نشان داده شده است. این قطار قابلیت رسیدن به سرعت 431 کیلومتر بر ساعت را دارد.
هر چند همین جا نیز نقطه پایان تلاش ها نبوده و قطارهای با سرعت های بالاتر مانند آنچه در شکل زیر نشان داده است نیز در راه اند. قطاری مغناطیسی با سرعت 600 کیلومتر بر ساعت در جولای 2021 رونمایی شد که مسافت 1000 کیلومتری را در 2.5 ساعت طی می کند. برای مقایسه کافی است بدانیم که طی کردن این مسیر با قطارهای پر سرعت معمولی به 5.5 ساعت و با هواپیما به 3 ساعت زمان نیاز دارد.
در شکل زیر مقایسه ای از سرعت قطارهای پر سرعت در حال بهره برداری در جهان آورده شده است.
توسعه خطوط پر سرعت در همه جا نیز با موفقیت همراه نبوده است. به عنوان مثال می توان به پروژه قطار پر سرعت کالیفرنیا در آمریکا شاره کرد. شکل زیر تخمین هزینه لازم برای تکمیل این پروژه نیمه تمام را نشان می دهد.
منابع:
Building the Future: The Construction Boom of China’s High-Speed Rail Network
Lawrence, M., Bullock, R., & Liu, Z. (2019). China’s high-speed rail development. World Bank Publications.
پاسخ‌ها