در حال حاضر سیستم حمل و نقل اینگونه کار می کند که کاربران تمام گزینه‌های حمل و نقل (حمل و نقل عمومی، خودروهای اشتراکی و هم‌پیمایی، تاکسی، دوچرخه اشتراکی و غیره) را برنامه ریزی، رزرو و پرداخت می‌کنند. همچنین برای سفر خود در مناطق شهری به گونه‌های مختلف حمل و نقل دسترسی دارند (مانند اتوبوس، تراموا، مترو، اتومبیل، قطار، دوچرخه یا اسکوتر الکتریکی)؛ با این حال، اغلب این تسهیلات، منقطع از یکدیگر هستند و این امر، انتخاب بهترین راه حل یا برنامه‌ریزی یک سفر مشترک و چند مُدی را دشوار می کند، همچنین اکثر سفرها به طور جداگانه و توسط کاربر بررسی، برنامه‌ریزی و هماهنگ می‌شود.
درحالیکه با MaaS، یک تغییر پارادایم بزرگ در فضای حمل و نقل رخ می‌دهد و رسیدن از نقطه “الف” به نقطه “ب” تبدیل به تجربه‌ای راحتتر و یکپارچه‌تر می‌شود. این مدل یک صرفه جویی در زمان و هزینه خواهد بود. درحقیقت مفهوم (MaaS) خدمات دیجیتال مبتنی بر داده را پوشش می دهد که هدف آن بهبود جابجایی از طریق پلتفرم‌های متمرکز بر استفاده‌کننده است.
استفاده گسترده امروزی از اصطلاح «جابجایی به‌عنوان یک خدمت» (که یکی از ترند های صنعت حمل و نقل است) را می‌توان به گروهی از کارآفرینان فنلاندی نسبت داد که برجسته‌ترین آنها سامپو هیتانن (Sampo Hietanen) است که به عنوان «ایده پرداز جابجایی به عنوان یک خدمت» شناخته می‌شود. آقای هیتانن یک مهندس عمران با سابقه در ارتباطات راه دور و سیستم‌های حمل و نقل هوشمند و مدیر عامل سابق حمل و نقل هوشمند فنلاند است که در ادامه چندین استارت آپ را در این زمینه تأسیس کرد.
او اولین بار مفهوم MaaS را در سال 2006 و با الهام از مدل کسب و کار در بخش مخابرات پیشنهاد کرد. تحت حمایت او و همکارانش، اصطلاح MaaS اولین بار در طول کنگره اروپایی سیستم‌های حمل و نقل هوشمند در هلسینکی فنلاند در سال 2014 رایج شد و به عنوان “سیستمی که در آن طیف گسترده‌ای از خدمات جابجایی توسط اپراتورهای حمل و نقل به مشتریان ارائه می شود” توصیف شد. با این وجود قبل از پذیرش تدریجی آن توسط فضای آکادمیک، آقای هیتانن به اصلاح قانون حمل و نقل فنلاند (که به عنوان بخشی از قوانین مورد نیاز برای حمایت از توسعه مدل‌های تجاری مبتنی بر دیجیتال معرفی شد) و همچنین به رسمیت شناختن جهانی استارت‌آپ خود یعنی MaaS Finland (که اکنون با عنوان MaaS Global فعالیت می‌کند) کمک کرد.
جابجایی به عنوان یک خدمت چه می کند؟
پلتفرم‌های MaaS پلتفرم‌های دیجیتالی هستند که بازیگران بخش عمومی حمل و نقل (مانند مقامات شهری و شرکت‌های حملونقل همگانی) را با سازمان‌های خصوصی (از شرکت‌های تاکسی گرفته تا اپراتورهای دوچرخه الکترونیکی) گرد هم می‌آورد و از برنامه‌ریزی کامل سفر، تا تهیه بلیط الکترونیکی و خدمات پرداخت را برای تمامی گونه‌های حملونقل عمومی و خصوصی پشتیبانی می‌کنند.
رویکرد MaaS با ترکیب چندین خدمت حملونقل عمومی و خصوصی و ساختارهای مربوط به امور مالی و هزینه ها در یک پلتفرم دیجیتال واحد، به دنبال ارائه سفری شخصی‌سازی شده و بهینه است تا افراد را از مبدا به مقصدشان برساند. یک برنامه کاربر محور MaaS، فرآیند مکان یابی، رزرو و پرداخت تمام عناصر ضروری حمل و نقل برای یک سفر را یکپارچه می‌کند و بهترین برنامه برای حمل و نقل افراد را بر اساس شرایط زمان واقعی تعیین می‌کند، بطوریکه همه گزینه‌های حملونقل و ترجیحات کاربر، مانند گونه‌های ترجیحی حملونقل، مسافت، هزینه، زمان و راحتی را نیز در نظر می‌گیرد. MaaS که عمدتاً برای محیط‌های شهری طراحی شده است، دسترسی به حملونقل را بهبود می‌بخشد، گزینه‌های حملونقل را گسترش می‌دهد و ناراحتی‌های وقت‌گیر ناشی از مکان‌یابی، هماهنگی، رزرو و پرداخت جداگانه برای هر نوع حملونقل را حذف می‌کند.
از آنجا که بسیاری از گونه‌های عمومی و خصوصی حمل و نقل در MaaS حضور دارند، اپلیکیشن‌های موبایلی و تحت وب MaaS تلاش می‌کنند تا براساس داده‌های موقعیت مکانی مبدا و مقصد سفر کاربر و همچنین اطلاعات در لحظه‌ای که از زمان‌بندی گونه‌های مختلف سفر در اختیار دارند، بهترین برنامه سفر را به کاربر ارائه کنند و با استفاده‌ی درست و هماهنگ از گونه‌های مختلف، سفری یکپارچه را برای کاربر خود برنامه‌ریزی کنند. برای مثال، کاربر می‌تواند ابتدا بلیط اتوبوسش را تا ایستگاه مترو خریداری کند، سپس بلیط مترو را رزرو کند و پس از آن یک دوچرخه الکترونیکی را از ایستگاه کرایه کند تا سفر خود را به پایان برساند و همه اینها در یک پلتفرم واحد اتفاق می‌افتد.
از سوی دیگر پلتفرم‌های MaaS اطلاعات مربوط به جابجایی و سفر استفاده‌کنندگان را جمع‌آوری می‌کنند، تا شبکه‌های سفر و خدمات خود را بهینه کنند. همچنین با استفاده مستمر و مجدد از داده‌های جابجایی، سازمان‌های عمومی و ارائه‌کنندگان حمل و نقل می توانند کارایی خدمات خود را بهبود بخشند یا خدمات جدیدی را برای شهروندان ایجاد کنند. درحقیقت شهرها با دادن ابزارهای هوشمند به شهروندان خود و افزودن زیرساخت‌های هوشمند و اینترنت اشیاء، به «شهرهای هوشمند» تبدیل شده‌اند. (اگر به مباحث مربوط به اینترنت اشیا علاقه مند هستید، در این مقاله به تفصیل در مورد کاربرد این فناوری در صنعت حمل و نقل پرداخته شده است.)
MaaS تلاش می‌کند تا با استفاده از این اطلاعات، نحوه سفر شهروندان و استفاده آنها از گونه‌های مختلف حمل و نقل را تغییر داده و به حمل و نقل از زاویه دید کاربر بپردازد، برنامه‌ریزی را برای او ساده کند، هزینه‌ها و هدر رفت زمان او را تا حد امکان پایین بیاورد؛ تا بدین وسیله او را ترغیب کند که به جای استفاده از خودروی شخصی، از جایگزین‌هایی پاک‌تر و پایدارتر استفاده کند.
طبق گزارش سازمان ملل، پیش‌بینی می‌شود تا سال 2050، 68 درصد از جمعیت جهان در مناطق شهری زندگی کنند. دیر یا زود شاهد کاهش بازده زیرساخت های حمل و نقل جاده‌ای خواهیم بود. علاوه بر این، گزارش اخیر سازمان ملی حمل و نقل در آمریکا نشان می‌دهد که ازدحام در مناطق شهری 144 درصد افزایش یافته است، و علیرغم اینکه بیش از 500 میلیارد دلار برای استراتژی تعریض و ساخت بزرگراه های جدید در سراسر ایالات متحده هزینه شده است، متأسفانه تعریض و گسترش بزرگراه‌ها به سادگی افراد بیشتری را به رانندگی ترغیب می کند، زیرا تقاضا به سرعت از ظرفیت بزرگراه پیشی می‌گیرد.
همچنین با افزایش آلودگی و افزایش ترافیک، بهبود جابجایی شهروندان در شهرهای بزرگ یک چالش واقعی است و شهرها باید رویکرد جامع‌تری را برای زیرساخت های حمل و نقل اتخاذ کنند. راه‌حل‌های MaaS این امکان را فراهم می‌آورد تا استفاده از حملونقل عمومی، آسان‌تر و یکپارچه‌تر شود و این امر زمینه حذف خودرو از جاده‌ها را تسهیل کند.
با تغییر زیرساخت‌های حملونقل به سمت مدل جابجایی به عنوان خدمت، می‌توان مزایای زیادی به دست آورد:
- ساده کردن طیف گسترده‌ای از گزینه های حمل و نقل موجود: از طریق یک برنامه رابط کاربری، کاربران می‌توانند به راحتی از وسایل مختلف حمل و نقل شهری در طول یک سفر استفاده کنند.
- بهبود جریان ترافیک: حسگرهایی در نقاط استراتژیک (به ویژه چراغ‌های راهنمایی) برای تجزیه و تحلیل ترافیک در زمان واقعی نصب شده‌اند. راه‌حل‌های MaaS می‌توانند با به روز رسانی تحلیل‌های خود، کاربران را از شرایط لحظه‌ای ترافیک آگاه کنند و به آنها در انتخاب مسیرها و شیوه‌های حمل و نقل بهتر کمک کنند.
- کاهش انتشار گازهای گلخانه ای: راه حل های MaaS از کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در دو سطح پشتیبانی می‌کنند. اولاً وسایل نقلیه عمومی یا وسایل نقلیه اشتراکی، گازهای گلخانه‌ای کمتری نسبت به وسایل نقلیه شخصی منتشر می‌کنند؛ و ثانیاً آنها گونه‌های جابجایی فعال و پایدار مانند اجاره دوچرخه یا اسکوتر را ترویج می‌کنند. آنها حتی می‌توانند مسیرهای پیاده‌روی دلپذیر را برای تکمیل یک سفر پیشنهاد کنند.
- تمرکز بر زیرساخت های حمل و نقل عمومی: کاهش نیاز دولت ها به ایجاد مستمر شبکه‌های جاده‌ای بزرگتر فرصت سرمایه‌گذاری در زیرساخت های حمل و نقل عمومی را فراهم می کند. سرمایه گذاری بالاتر پتانسیل ارائه خدمات بهتر و به موقع را بالا می‌برد که می تواند به نفع جمعیت بیشتری باشد و تجربه قابل اعتمادتری را برای کاربر ایجاد کند. (در این مقاله می توانید در مورد تاریخچه حمل و نقل همگانی مطالعه کنید.)
- کاهش هزینه به ازای هر کاربر: وام خودرو، ثبت نام، بیمه، سرویس و سوخت، هزینه های عمده‌ای است که در ارتباط با داشتن وسیله نقلیه وجود دارد. و این در حالی است که هزینه‌ی خودروها با افزایش طول عمر وسیله نقلیه، اضافه می شوند. وقتی تمام هزینه های مربوطه را در نظر بگیرید، ممکن است تعجب کنید که بدانید هزینه مالکیت و بهره برداری از خودروی شخصی می تواند بیش از 350 دلار در هفته باشد. در مقابل، هزینه‌های مرتبط با سفرهای گاه به گاه یا کرایه ماشین چندان زیاد به نظر نمی‌رسد.
نحوه پرداخت
پلتفرم‌های Mobility as a Service برای مصرف‌کننده رایگان است، بنابراین شما تنها هزینه حمل و نقل ارائه شده را پرداخت می‌کنید. همچنین در این پلتفرم‌ها دو مدل پرداخت وجود دارد: پرداخت در هنگام استفاده و اشتراک ماهیانه برای بسته‌های حمل و نقلی.
مدل پرداخت در هنگام استفاده (Pay-as-you-go) در محیط‌هایی با تعداد بالایی از افرادی که به یکباره تصمیم به استفاده می گیرند (مانند محیط‌های با گردشگران فراوان، یا مناطقی که عمده سفرها با خودرو انجام می شود و غیره) به خوبی عمل می‌کند. در این مدل هر قسمت از سفر (هر سفر با قطار، تاکسی و غیره) جداگانه رزرو و قیمت گذاری شده و توسط ارائه دهنده خدمات حمل و نقل تعیین می‌شود. در این مدل، برنامه‌های کاربردی موبایل به عنوان موتورهای جستجو عمل می‌کنند و به دنبال جذب همه ارائه‌دهندگان خدمات حمل و نقلی در یک برنامه واحد هستند؛ و به کاربران این امکان را می‌دهند تا از تعامل با چندین درگاه برای جمع‌آوری سفر بهینه اجتناب و هزینه سفر خود را یکجا پراخت کنند.
در مدل اشتراک ماهیانه، کاربران بصورت ماهانه هزینه‌ای را پرداخت می‌کنند و بسته‌ی خدمات حمل و نقلی شامل تعداد نامحدودی سفر با حمل و نقل همگانی همراه با کیلومتراژ مشخصی برای تاکسی دریافت می‌کنند. اشتراک ماهانه همچنین بودجه کافی را برای اپراتور MaaS فراهم می‌کند تا بتواند خدمات حمل و نقلی را بصورت عمده‌ای خریداری و از قدرت بازار برای دستیابی به قیمت های رقابتی استفاده کند. همچنین یک اپراتور MaaS ممکن است مشکلات پایین بودن میزان استفاده را بهبود بخشد؛ به عنوان مثال در هلسینکی فنلاند، رانندگان تاکسی 75 درصد از زمان کار خود را در انتظار یافتن مشتری می گذرانند و 50 درصد از مسیرها را بدون کسب درآمد طی می کنند. یک اپراتور MaaS می تواند این مشکل را با تضمین حقوق پایه به رانندگان تاکسی از طریق کارفرمایان فعلی حل کند.
نمونه های پیاده سازی شده از MaaS
برخی از محبوب‌ترین و پر استفاده‌ترین پلتفرم‌های MaaS به شرح زیر هستند:
- Moovel
- Whim
- UbiGo
- Moovit
- Trafi MaaS Suite
- SkedGo
- Umo Mobility Platform
- ReachNow
- Transit
در اینجا چند نمونه از موارد پیاده شده MaaS آورده شده است:
کلان شهر بوردو یک اپلیکیشن برای ارتقای جابجایی در منطقه راه اندازی کرده است. این ابزار با به اشتراک گذاری داده‌های به روز اجازه می دهد تا اطلاعات در لحظه در اختیار شهروندان قرار گیرد. این شامل زمان اتوبوس، تراموا یا قطار بعدی، مسیرهای انحرافی، دوچرخه‌های اشتراکی در دسترس، و مکان‌های پارکینگ موجود است. علاوه بر این، به شهر اجازه می دهد تا ترافیک در سراسر منطقه را تجزیه و تحلیل کند.
برنامه Whim یکی از اولین پلتفرم های MaaS موجود است. این برنامه در سال 2016 راه اندازی شد. امروزه این برنامه در هلسینکی، وین، توکیو، سوئیس، بلژیک و خاورمیانه در دسترس است و این امکان را به شما می دهد تا همه سفرهای چند مُدی را در یک برنامه‌ریزی یکپارچه، رزرو و پرداخت کنید.
اپلیکیشن Transit پرداخت آنلاین برای وسایل حمل و نقل مختلف از جمله دوچرخه های اشتراکی را ارائه می دهد. در این برنامه، قابلیت‌های حمل و نقل عمومی و همچنین خدمات حمل و نقلی شرکت های خصوصی بصورت یکپارچه به استفاده‌کننده ارائه می‌شود.
در ادامه نحوه کارکرد اپلیکیشن Transit که یکی از اپلیکیشن‌های MaaS است، ارائه می‌گردد تا آشنایی بیشتری با آنها پیدا کنید:
در صفحه اصلی ترانزیت، نقشه‌ای با موقعیت مکانی خود و فهرستی از خطوط حملونقل نزدیک از جمله زمان حرکت سرویس بعدی آنها را خواهید دید تا حرکت‌های نزدیک را بررسی و سواری خود را دنبال کنید.
زمان واقعی حرکت وسایل نقلیه با امواج رادیویی مشخص می‌شوند، بنابراین می‌توانید ببینید که اتوبوس واقعاً چه زمانی می‌آید.
می‌توانید روی هر خطی ضربه بزنید تا حرکت‌های بعدی را ببینید، نزدیک‌ترین ایستگاه را پیدا کنید و اتوبوس یا قطارتان را دنبال کنید.
در این اپلیکیشن شما مبدا و مقصد سفر خود را مشخص می‌کنید و او به شما تمام گزینه‌های در دسترس‌تان را ارائه می‌کند تا بتوانید بر اساس گونه‌های مختلف و زمان سفر و هزینه سفری که هر کدام دارند، گزینه مورد نظر خود را انتخاب کنید.
سپس می‌توانید برای دیدن جزئیات بیشتر، روی یک سفر ضربه بزنید.
با زدن روی گزینه GO می‌توانید دستورالعمل‌های گام به گام را دریافت کنید. GO همراه شخصی سفر در اپلیکیشن Transit است. برای دریافت اعلان‌های به‌موقع درباره زمان حرکت، تغییر خط و پیاده‌شدن از اتوبوس یا قطار، می‌توانید روی گزینه GO ضربه بزنید. همچنین استفاده از GO به صورت ناشناس، موقعیت اتوبوس یا قطار شما را با سایر کاربران به اشتراک می‌گذارد و دقت اطلاعات در لحظه را در شهر شما بهبود می‌بخشد.
منابع:
68% of the world population projected to live in urban areas by 2050, says UN
Mobility as a Service Platforms
Mobility-as-a-Service The biggest transport revolution of the 21st century
پاسخ‌ها