مطالعات عارضه سنجی ترافیکی

چرا به مطالعات عارضه سنجی نیاز داریم؟

توسعه و تغییر کاربری بر اساس طرح های جامع و تفصیلی از ویژگی های هر شهری می باشد. احداث مجتمع های مسکونی، تجاری، اداری، تفریحی، ورزشی، درمانی و … به صورت مجزا و یا مختلط از مصادیق توسعه کاربری می باشند. این توسعه ها به علت تولید و جذب سفر بالا تأثیری محسوس بر شبکه معابر حوزه نفوذ خود خواهند گذاشت. با توجه به لزوم برنامه ریزی حمل ونقل برای آینده و اهمیت ارزیابی تاثیر کاربری های عمده و مهم جدید بر عملکرد شبکه حمل ونقل از یک سو و نیاز به بررسی گزینه های پیشنهادی و سناریوهای توسعه یافته طرح از سوی دیگر، مقوله عارضه سنجی یا مطالعه تأثیرات یک کاربری خاص بر روی عملکرد شبکه حمل ونقل اهمیت ویژه ای دارد.

هدف مطالعات عارضه سنجی ترافیکی، ارزیابی مولفه های حمل ونقل، ناشی از سفرهای ایجاد شده مربوط به توسعه جدید و کمک به گردانندگان سیستم حمل ونقل و توسعه دهندگان (ایجاد کننده طرح توسعه)، برای تعیین اقدام های لازم جهت حفظ و یا تقویت جریان ایمن و راحت ترافیک در شبکه داخلی و پیرامونی، با در نظر گرفتن دسترسی های ضروری سایت است.

مطالعات عارضه سنجی چیست؟

تأمین دسترسی مناسب برای کاربری های شهری، زمینه شکوفایی و بازده اقتصادی کاربری ها را در پهنه های کار و فعالیت فراهم می کند. همچنین، کاربری های مسکونی با دسترسی راحت و ایمنی مناسب می توانند به مکان های آرام و خوشایندی جهت زندگی مبدل گردند. فراهم کردن دسترسی و سرعت حرکت متناسب با کاربری های مجاور نیازمند انجام مطالعات خاص و تخصصی در این زمینه است. این نوع مطالعات به عنوان مطالعات عارضه سنجی ترافیکی شناخته می شود.

تأثیر هر توسعه ی کوچک یا بزرگ بر سیستم حمل ونقل، به تعداد سفر تولید و جذب شده توسط آن توسعه و شبکه معابر اطراف آن بستگی دارد. در ادبیات حمل ونقل، شناخت و تحلیل اثرات ترافیکی توسعه یا تغییر کاربری ها و ارائه پیشنهادات مرتبط با آن به عنوان مطالعات عارضه سنجی ترافیکی (Traffic Impact Study) نامیده می شود.

نکاتی که پیش از انجام مطالعات عارضه سنجی باید به آنها توجه کرد.

پیش از انجام مطالعات عارضه سنجی می بایست برای سوالات زیر پاسخ مناسب فراهم کرد تا هدف مطالعات برآورده شود.

• تحت چه شرایطی این مطالعات ضروری است و در چه سطحی باید انجام شود؟
• چه اطلاعاتی برای هر کدام از شرایط و سطوح مختلف مطالعات لازم است؟
• در چه زمان و مرحله ای از برنامه ریزی و یا توسعه سایت نیاز به انجام مطالعات عارضه سنجی و یا به روز کردن آن است؟
• سال پیش بینی و افق طرح چه سالی است؟
• روز بحرانی و ساعت اوج در مطالعات چه زمانی باید در نظر گرفته شود؟
• چه مراحل و چه راهنماهایی برای پیش بینی تولید و جذب سفر سایت و به جهت ارزیابی شبکه باید استفاده شود؟
• سطوح سرویس مطلوب ترافیک چیست و چگونه محاسبه می شود؟
• روش مناسب محاسبه اثر ترافیک ایجاد شده توسط کاربری ها در سایت و شبکه چیست؟
• چه ضوابطی برای مشخص کردن بهبودهای مورد نیاز استفاده می شود؟
• آیا لازم است توسعه کاربری ها یا سایت به جهت کاهش اثرات و نیازهای ترافیکی کوچک شود؟

مطالعات عارضه سنجی چه زمانی باید انجام شود

مطالعات عارضه سنجی ترافیکی، از زمانی که برنامه ریزی کاربری ها در اولین مراحل خود است یعنی در مرحله انتخاب و ارزیابی های گزینه های جانمایی سایت، آغاز می شود. این مطالعات برای موارد زیر ضروری است:

• ایجاد و یا تغییر توسعه هایی که بیش از 100 سفر در ساعت اوج خود و یا معابر اطراف تولید کند
• ایجاد دسترسی و دادن مجوز بازشو در معبر سواره رو
• برنامه ریزی هدفمند به جهت شکل دهی یک ناحیه با فازبندی برای توسعه
• در صورتی که مطالعه نیاز به انجام اصلاحات در برنامه های جامع داشته باشد
• هنگامی که مطالعات عارضه سنجی قبلی باطل شده باشد. (برای مثال بیش از 2 سال از انجام مطالعه، گذشته و یا آنکه شرایط، تغییرات محسوسی کرده باشد.)

سطوح مختلف عارضه سنجی

به طور منطقی، تمام توسعه های جدید یا تغییر کاربری ها در شهر نیازمند انجام مطالعات عارضه سنجی ترافیک نیستند. بر اساس نوع و ابعاد توسعه، مطالعات و تحلیل های عارضه سنجی ترافیک می تواند در بازه ای از بازبینی کلی و ارایه نظرات کارشناسی تا آنالیز و تهیه گزارش جامع عارضه سنجی ترافیکی انجام شود.

برای مثال یک توسعه کوچک مسکونی نیازمند تحلیل جامع نیست در حالی که یک مرکز خرید در مقیاس بزرگ ممکن است، نیازمند یک مطالعات جامع باشد. به همین دلیل می توان سطوح مختلفی برای مطالعات عارضه سنجی در نظر گرفت که در زیر آورده شده است:

• توسعه های بسیار کوچک (تعیین محل دسترسی و بررسی طراحی)
• توسعه های کوچک مقیاس (ارزیابی ترافیک)
• توسعه متوسط مقیاس (بررسی های اثرسنجی ترافیک)
• توسعه بزرگ مقیاس (تحلیل های ترافیک منطقه ای)

توسعه های بسیار کوچک:

این توسعه ها تقاضای سفر اندکی را ایجاد می کنند که معمولاً بر تقاطع های اطراف تاثیرگذار نیست. احداث واحدهای مسکونی نمونه ای از توسعه هایی است (توسعه های تولیدکننده کمتر از 100 سفر در ساعت اوج) که تنها نیازمند بازدید و بازنگری کلی طرح و تعیین محل مناسب دسترسی است.

 مولفه های اصلی برای ارزیابی در این وضعیت غالباً ویژگی های هندسی دسترسی ها و تقاطع ها، شامل فاصله دید، هندسه مسیر سواره (افقی و عمودی)، مشخصات هندسی تسهیلات عابر پیاده و دوچرخه و موقعیت دسترسی های پیشنهادی با در نظر گرفتن خطوط کمکی گردش به چپ، گردش به راست، بازشوها در میانه، سایر اتصالات دسترسی و غیره خواهند بود.

توسعه های کوچک مقیاس (ارزیابی ترافیک)

سطح دوم مطالعات تحت عنوان “ارزیابی های ترافیک” برای توسعه هایی در مقیاس کوچک پیشنهاد می شود که حجم ترافیک تولید شده توسط سایت با آنکه اثری بر کل شبکه معابر اطراف نخواهد داشت، اما بر تقاطع ها و سواره روهای نزدیک به محل های دسترسی در سایت تاثیر دارد. موارد زیر مثال هایی هستند که می توانند در این سطح مطالعه شوند.

انتظار میرود که توسعه های کوچک مقیاس بین 100 تا 500 سفر در ساعت اوج معابر اطراف و یا در ساعت اوج خود کاربری، ایجاد کند. ساعت های اوج معبر مجاور و توسعه مورد نظر باید در روزهای کاری و آخر هفته بررسی شود.

 توسعه های با شرایط مشابه زیر را به عنوان توسعه های کوچک مقیاس و نیازمند ارزیابی ترافیکی می توان در نظر گرفت:

• توسعه های که کمتر از 100 سفر در ساعت ایجاد می کند، در صورتی که معبر مجاور سایت یا تقاطعی با فاصله کمتر از 200 متر از سایت به عنوان نقطه حادثه خیز شناخته شده باشد.
• تغییر کاربری یا توسعه های که در ساعت اوج صبح و یا عصر معبر مجاور یا در ساعت اوج کاربری بیش از 20 درصد یا بیش از 100 سفر در ساعت اضافه کند.
• هر نوع تغییری که در توزیع جهتی میزان سفر در ورود و یا خروج به/از سایت تغییری بیش از 25 درصد ایجاد کند.
• هر توسعه ای که بیش از 2 وسیله نقلیه سنگین در یک دوره 60 دقیقه ای تولید می کند.

در این سطح مطالعه، حوزه نفوذ کاربری به طور معمول تا نزدیکترین تقاطع چراغدار در دو سمت سایت در مناطق شهری و یا حومه شهری و در مناطق خارج شهر یا منطقه های توسعه نیافته تا 500 متر از دو طرف سایت خواهد بود.

توسعه متوسط مقیاس (بررسی های اثرسنجی ترافیک)

انتظار می رود که یک توسعه با ابعاد متوسط، بر معابر اطراف تا فاصله ای از محل توسعه، تاثیر بگذارد. بنابراین، سطح سوم مطالعات، تحت عنوان “بررسی های اثرسنجی ترافیک” باید تمامی موضوعات را در نظر بگیرند؛ با اینحال با جزییاتی کمتر یا تحلیل های کلی تر از توسعه های بزرگ، در توسعه متوسط مقیاس مورد نیاز است. در موارد زیر بررسی های اثرسنجی ترافیک پیشنهاد می شود:

• سایتی که انتظار می رود بیش از 100 سفر و کمتر از 500 سفر (در ساعت اوج معابر اطراف) تولید کند.
• هر نوع تغییر در کاربری اراضی که بیش از 20 درصد تغییر در حجم معابر مجاور در ساعت اوج صبح و عصر یا ساعت اوج کاربری ایجاد کند.
• هر تغییری در کاربری اراضی که بیش از 20 درصد تغییر در توزیع جهتی در ورود و خروج به/از کاربری ایجاد کند.
• هر توسعه ای که بیشتر از 3 و کمتر از 10 وسیله نقلیه سنگین در یک دوره 60 دقیقه ای در مجموع ورود و خروج سایت ایجاد کند. در صورتی که قسمتی از معبر و یا تقاطع به فاصله 400 متری توسعه ایجاد شده، به عنوان نقطه حادثه خیز مشخص شده باشد.
• حوزه نفوذ بررسی اثرسنجی ترافیک باید در کلیه تقاطع های با فاصله کمتر از 800 متر از سایتی که تغییرات محسوس در حجم ترافیک و جهات حرکت ایجاد می کند، انجام شود.

توسعه بزرگ مقیاس (تحلیل های ترافیک منطقه ای)

توسعه های بزرگ مقیاس عموماً سیستم معابر را در مساحت زیادی تحت تاثیر قرار می دهند. بنابراین سیستم حمل و نقل موجود در مطالعات جامع ترافیک شهری نیازمند بازنگری بوده و بررسی اثر توسعه های بزرگ مقیاس بر روی معابر اطراف، به یک تحلیل جامع و کامل نیاز دارد. در موارد زیر انجام مطالعات و تحلیل های ترافیکی با دقت و به صورت کامل، مناسب به نظر می رسد

• توسعه ای که انتظار می رود بیش از 1000 سفر در ساعت اوج معابر اطراف و یا ساعت اوج خود ایجاد کند. ساعت های اوج معابر و توسعه باید شامل روزهای کاری و آخر هفته باشند.
• توسعه ای که انتظار میرود بیش از 500 سفر در ساعت اوج معابر اطراف و یا سایت، ایجاد کرده و معبر یا تقاطعی در فاصله 800 متری سایت به عنوان محدوده حادثه خیز معرفی شده باشد.
• هر توسعه ای که بیش از 10 وسیله نقلیه سنگین (جمع ورود و خروج) در یک بازه 60 دقیقه ای تولید می کند.
• وقتی توسعه در محدوده حساس محیط زیستی واقع است.

یک توسعه بزرگ مقیاس در سیستم معابر، حوزه تاثیرات گستردهای دارد. برای مثال، یک کاربری اداری با 1000 کارمند، در یک محیط شهری با جمعیت 50 هزار نفر، اثرات زیادی در ترافیک مجاور سایت و به همان ترتیب در فواصل دورتر خواهد داشت.

تعیین محدوده تاثیر

سطح تحت تاثیر برای مطالعه عارضه سنجی ترافیک بستگی به ابعاد و ماهیت توسعه در نظر گرفته شده و عملکرد سیستم حمل ونقل منطقه دارد. برای سایت های کوچک مقیاس محدوده تحت تأثیر می تواند در حد یک تقاطع نزدیک خلاصه شود. اما توسعه های بزرگ مقیاس تقاطع ها و معابر بیشتری تحت تأثیر سفرهای جذب شده به کاربری خواهند بود. در جدول زیر می توان نمونه ای از حوزه های نفوذ پیشنهادی را مشاهده کرد:

منبع

دستورالعمل مطالعات عارضه سنجی ترافیکی در تهران