مسیرهای دریایی

مسیرهای کشتیرانی دریایی نقش مهمی در تجارت جهانی دارند، زیرا مسئولیت حمل و نقل تقریباً 90 درصد از کالاهای جهان را بر عهده دارند. این مسیرها نقاط مختلف جهان را به هم متصل می‌کنند و دسترسی کسب ‌وکارها به بازارهای جدید و دسترسی مصرف‌کنندگان به طیف وسیع‌تری از محصولات را ممکن می‌سازند. بدون این مسیرها، تجارت جهانی امکان‌پذیر نخواهد بود و اقتصاد جهان آسیب خواهد دید.

اهمیت مسیرهای کشتیرانی دریایی را می‌توان در حجم انبوه کالاهایی که از طریق آنها حمل می‌شود، مشاهده کرد. برخی از شلوغ‌ترین مسیرهای کشتیرانی جهان، مانند کانال مانش و تنگه مالاکا، محل عبور میلیون‌ها کانتینر بطور سالانه هستند. این مسیرها برای اتصال بازارهای اصلی و حصول اطمینان از اینکه کالاها می‌توانند به طور سالم، کارآمد و مقرون به صرفه حمل شوند، ضروری هستند.

یکی دیگر از دلایل اهمیت مسیرهای کشتیرانی دریایی این است که آنها نقش مهمی در شکل دادن اقتصاد جهانی دارند. انتخاب مسیرهای کشتیرانی تحت تأثیر عواملی مانند جغرافیا، ژئوپلیتیک و جریان‌های تجاری است که می‌توانند بر قیمت کالاها و خدمات تأثیر بگذارند. با درک مسیرهای اصلی حمل و نقل و عواملی که بر آنها تأثیر می گذارد، کسب و کارها می توانند تصمیمات آگاهانه‌ای در مورد مکان تهیه محصولات خود و نحوه قیمت‌گذاری رقابتی آنها اتخاذ کنند.

در نهایت، مسیرهای کشتیرانی دریایی برای ترویج توسعه پایدار ضروری هستند. با ادامه رشد جمعیت جهان، تقاضای فزاینده‌ای برای گزینه‌های حمل و نقل کم‌هزینه و کارآمد وجود دارد. با استفاده از مسیرهای حمل و نقل، کسب و کارها می توانند میزان انتشار کربن توسط خود را کاهش داده و رشد پایدار را ارتقا دهند، در حالی که همچنان به بازارها و مصرف کنندگان جدید دسترسی دارند.

به طور بالقوه تعداد نامحدودی از مسیرهای کشتیرانی دریایی وجود دارد که می‌توانند برای کشتیرانی دریایی مورد استفاده قرار گیرند، اما پیکربندی سیستم جهانی نسبتاً ساده است. محور اصلی، کریدوری است که آمریکای شمالی، اروپا و آسیای دور را از طریق کانال سوئز، تنگه مالاکا و کانال پاناما به هم متصل می‌کند. این مسیرها بخش عمده‌ای از ترافیک را پشتیبانی می کنند، اما بسته به مبدأ و مقصد محموله دریایی، مسیرهای متعدد دیگری نیز وجود دارد. ترافیک اقیانوس اطلس و اقیانوس آرام به طیف گسترده‌ای از بنادر مربوط می‌شود، بنابراین انشعاب‌ها و مسیرهای متعددی وجود دارد که اکثر آنها دارای مسیری در امتداد کریدور اصلی هستند. ترافیک اقیانوس هند به طور عمده ترافیک واسطه‌ای بین آسیای دور و اروپا است که مجموعه‌ای از مسیرهای مشخص بین تنگه مالاکا و تنگه باب المندب را شامل می‌شود.

به دلایل جغرافیایی، ژئوپلیتیکی و تجاری، مکان‌ها و موقعیت‌های خاصی در جهان نقشی استراتژیک در شبکه جهانی دریایی ایفا می‌کنند. آنها به عنوان گلوگاه استراتژیک نامگذاری می‌شوند و می‌توان آنها را در دو دسته اصلی طبقه بندی کرد: گلوگاه‌های استراتژیک اولیه و گلوگاه‌های استراتژیک ثانویه.

گلوگاه‌های استراتژیک اولیه، مهمترین نقاط هستند، زیرا این نقاط محدود، گزینه‌های حمل و نقل دریایی مقرون به صرفه‌ای را ارائه می دهند که تقاضای عبور از آنها را بالا می‌برد و در صورت اختلال، به تجارت جهانی آسیب جدی وارد می‌شود. اولین نوع از گلوگاه‌های استراتژیک اولیه مربوط به اتصال‌دهنده‌ها در امتداد اقیانوس‌ها و دریاهای اصلی است که از جمله این گلوگاه‌های استراتژیک می‌توان به کانال پاناما، کانال سوئز و تنگه مالاکا اشاره کرد که مکان‌هایی کلیدی در تجارت جهانی کالا و مواد اولیه هستند. بسته شدن این تنگناها باعث انحراف ترافیک دریایی در فواصل طولانی و از دست دادن زمان و ظرفیت خواهد شد. انسداد کانال سوئز در سال 2021 مثالی از این مورد است.

نوع دوم از گلوگاه‌های استراتژیک اولیه مربوط به آن‌ نقاطی است که به بن‌بست‌های دریایی با منابع و پتانسیل تجاری قابل توجه متصل می‌شوند، مانند تنگه هرمز که دسترسی به خلیج فارس را ممکن می‌کند و تنگه بسفر که به دریای سیاه راه دارد. تنگه اورسوند (Oresund) نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا تنها راه دسترسی به بالتیک و بنادر اصلی روسیه است. در صورت بسته شدن این تنگناها، مجبور به استفاده از مسیرهای زمینی جایگزین می‌شویم که بعید به نظر می رسد ظرفیت رسیدگی به این حجم را داشته باشند.

گلوگاه استراتژیک ثانویه، مسیرهای دریایی هستند که راه‌های جایگزین دارند، اما این جایگزین‌ها، انحرافی قابل توجه دارند و مسیر را طولانی‌تر می‌کنند. از این نقاط می‌توان به گذرگاه ماژلان، تنگه دوور، تنگه سوندا و تنگه تایوان اشاره کرد.

عوامل موثر بر مسیرهای حمل و نقل دریایی

عوامل ژئوپلیتیک

عوامل ژئوپلیتیکی نقش بسزایی در تعیین مسیرهای کشتیرانی دارند. تنش‌های سیاسی، درگیری‌ها و جنگ ها می توانند جریان‌های تجاری را مختل کنند و شرکت ‌های کشتیرانی را مجبور به تغییر مسیر خود کنند. به عنوان مثال، درگیری‌های جاری در یمن منجر به بسته شدن تنگه باب المندب شده است که یک خط کشتیرانی مهم است که دریای سرخ را به خلیج عدن متصل می‌کند. به طور مشابه، تنش بین ایالات متحده و ایران نگرانی‌هایی را در مورد امنیت کشتیرانی در خلیج فارس ایجاد کرده است.

آب و هوا و بلایای طبیعی

آب و هوا و بلایای طبیعی نیز می‌توانند بر مسیرهای کشتیرانی تأثیر بگذارد. شرایط آب و هوایی شدید مانند طوفان‌ها، گردبادها و تندبادها می‌تواند برنامه‌های حمل و نقل را مختل کند و باعث تاخیر شود. علاوه بر این، بلایای طبیعی مانند زلزله و سونامی نیز می‌تواند به بنادر و زیرساخت‌ها آسیب برساند و کشتی ها را برای پهلوگیری و تخلیه محموله‌ها با مشکل مواجه کند. به عنوان مثال، زلزله و سونامی سال 2011 در ژاپن مسیرهای کشتیرانی را مختل کرد و آسیب های قابل توجهی به بنادر و زیرساخت ها وارد کرد.

عوامل اقتصادی

عوامل اقتصادی مانند الگوهای تجارت، تقاضا برای کالاها و قیمت سوخت نیز می‌توانند بر مسیرهای کشتیرانی تأثیر بگذارند. شرکت‌های حمل‌ونقل ممکن است مسیرهای طولانی‌تری را برای جلوگیری از قیمت‌های بالای سوخت یا رسیدن به بازارهای جدید انتخاب کنند. علاوه بر این، تغییر در الگوهای تجارت و تقاضا برای کالاها می‌تواند منجر به تغییر مسیرهای کشتیرانی شود. به عنوان مثال، رشد تجارت بین آسیا و اروپا منجر به افزایش ترافیک کشتیرانی از طریق کانال سوئز شده است.

به طور کلی، مسیرهای کشتیرانی تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله تنش های ژئوپلیتیکی، آب و هوا و بلایای طبیعی و عوامل اقتصادی هستند. شرکت های حمل و نقل باید هنگام برنامه ریزی مسیرهای خود این عوامل را به دقت ارزیابی کنند تا از حمل و نقل ایمن و کارآمد کالا اطمینان حاصل کنند.

مسیرها و گلوگاه‌های اصلی در حمل و نقل دریایی

تجارت جهانی به شدت به حمل و نقل دریایی متکی است و کشتی‌های کانتینری مانند کامیون‌ها در بزرگراه‌های شلوغ در اقیانوس حرکت می‌کنند و مسیرهای کشتیرانی خاصی را به شلوغ‌ترین بنادر دریایی جهان دنبال می‌کنند. در اینجا برخی از مسیرهای اصلی حمل و نقل دریایی مورد استفاده برای تجارت جهانی آورده شده است:

مسیر ترانس پاسیفیک (Trans-Pacific Route)

مسیر ترانس پاسیفیک یکی از شلوغ ترین مسیرهای کشتیرانی در جهان است که آسیا را به آمریکای شمالی و جنوبی متصل می کند. برای حمل و نقل انواع کالاها از جمله محصولات الکترونیکی، پارچه و منسوجات، و ماشین‌آلات استفاده می‌شود. این مسیر از اقیانوس آرام می‌گذرد، و بنادر مهمی از جمله لس آنجلس، لانگ بیچ، ونکوور، توکیو و شانگهای را شامل می‌شود. این مسیر دارای دو شاخه و انشعاب اصلی است: مسیر اقیانوس آرام شمالی که کشورهای آسیایی مانند چین، ژاپن و کره جنوبی را به ساحل غربی ایالات متحده و کانادا متصل می‌کند و مسیر اقیانوس آرام جنوبی که آسیای جنوب شرقی و اقیانوسیه را به ساحل غربی آمریکای جنوبی متصل می‌کند و بنادری کلیدی در شیلی، پرو و اکوادور را شامل می‌شود.

مسیر ترانس آتلانتیک (Trans-Atlantic Route)

مسیر ترانس آتلانتیک اروپا را به آمریکای شمالی متصل می‌کند و برای حمل و نقل کالاهایی مانند اتومبیل، مواد شیمیایی و محصولات غذایی استفاده می‌شود. این مسیر از اقیانوس اطلس می‌گذرد و بنادر مهمی از جمله روتردام در هلند، هامبورگ در آلمان، لو آور در فرانسه و نیویورک و ساوانا در آمریکا را شامل می‌شود. این مسیر دو شاخه اصلی وجود دارد: مسیر ترانس آتلانتیک شمالی که اروپای شمال غربی را به ساحل شرقی ایالات متحده و کانادا متصل می‌کند و مسیر ترانس آتلانتیک جنوبی که اروپای جنوبی و مدیترانه را به ساحل شرقی ایالات متحده و کشورهای حوزه دریای کارائیب متصل می‌کند.

کانال انگلیسی یا کانال مانش (The English Channel)

کانال انگلیسی یا کانال مانش به عنوان شلوغ‌ترین آبراهه و خط حمل و نقل آبی جهان شناخته می‌شود. این کانال دریای شمال را به اقیانوس اطلس متصل می‌کند و انگلستان را از فرانسه جدا می‌سازد. این کانال بیش از 560 کیاومتر طول دارد و عمق آن بین 45 تا 137 متر است. روزانه به طور تخمینی 500 کشتی از این کانال عبور می‌کنند که همین امر این کانال را به مسیری بسیار پراهمیت برای انتقال محصولاتی چون غلات، مواد معدنی، آهن و نفت در شبکه حمل و نقل دریایی اروپا تبدیل کرده است.

به علت ترافیک بالای کشتی‌ها در این کانال، کشتی‌ها باید در مسیرهای منظم حرکت کنند، گویی که یک بزرگراه دو خطه است. تنگه و بندر دوور (Dover) در سمت انگلستان و بندر کاله (Calais) در سمت فرانسه، دو مورد از شلوغ ترین بندرهای جهان هستند و این امر به فعالیت بالای حرکت شناورها در این مسیر می افزاید. فرانسوی‌ها به خاطر شکل آستین مانند آن، به آن کانال مانش (La Manche) می‌گویند. محاصره دریایی کانال مانش و دریای شمال یکی از عوامل تعیین کننده در شکست آلمان در جنگ جهانی اول بود. در جنگ جهانی دوم نیز درگیری‌های بسیار زیادی بر سر جزایر و بندرگاه‌های مسلط به این کانال وجود داشت و این جزایر بارها بین قوای متفقین و آلمان‌ها دست به دست شدند. همه این موارد نمایانگر اهمیت بسیار بالای این کانال، چه به لحاظ استراتژیک و چه به لحاظ اقتصادی، است.

تنگه مالاکا (The Malacca Strait)

یکی از مهم‌ترین خطوط کشتیرانی روی سیاره زمین، تنگه مالاکا است. تنگه مالاکا، یک مسیر آبی باریک به طول 885 کیلومتر است که کوتاه‌ترین مسیر بین اقیانوس آرام و اقیانوس هند است. این تنگه بین شبه جزیره مالایی (شبه جزیره بزرگی در جنوب شرقی آسیا که بخش‌هایی از کشورهای مالزی، میانمار و تایلند در این شبه جزیره قرار دارد و مناطق شمال شرقی اقیانوس هند را از مناطق غربی اقیانوس آرام جدا می‌کند) و جزیره سوماترا در اندونزی قرار دارد و کوتاه ترین مسیر دریایی بین هند و چین است. این تنگه، اقتصادهای اصلی آسیا مانند چین، هند، ژاپن، اندونزی، مالزی، سنگاپور، تایوان و کره‌جنوبی را به هم متصل می‌کند.

تنگه مالاکا دومین آبراهه پرتردد جهان است که هر ساله بیش از 83000 کشتی از آن عبور می‌کند. روزانه حدود 16 میلیون بشکه نفت از این تنگه عبور می‌کند که این تنگه را به یکی از گلوگاه‌های اصلی انتقال نفت در جهان تبدیل کرده است و قسمت عمده آن نفت خامی است که از خاورمیانه به چین و کشورهای شرق آسیا ارسال می‌شود.

محصولات دیگری نظیر زغال‌سنگ، روغن پالم، قهوه اندونزی و میعانات گازی نیز از طریق این تنگه انتقال می‌یابد. بطور کلی حدود 40 درصد تجارت جهانی هر ساله از طریق این تنگه انجام می‌شود که این عدد اهمیت بالای استراتژیکی و ژئوپلیتیکی این تنگه را نشان می‌دهد. اما این تنگه باریک در برابر اختلال آسیب‌پذیر است و در سال‌های اخیر، حملات دزدان دریایی در این تنگه افزایش یافته است.

از نظر فنی، سه کشور هم مرز در این تنگه یعنی سنگاپور، مالزی و اندونزی مسئول برقراری امنیت در این منطقه هستند و از آن در برابر دزدی دریایی دفاع می کنند، اما به دلیل اهمیت بالای این تنگه، ایالات متحده، چین، هند و ژاپن نیز در تامین امنیت این منطقه کمک کرده‌اند. در سال‌های اخیر، دود و غبار نیز مشکل دیگری بوده که کشتیرانی در این منطقه را سخت و کند کرده است. آتش‌سوزی‌های جنگلی در منطقه سوماترای اندونزی منجر به ایجاد مقادیر قابل توجهی غبار و دود در برخی از ماه‌های سال می‌شود که ممکن است حمل‌ونقل دریایی را دشوارتر کند. با این وجود این تنگه مسیر کشتی‌ها را بسیار کوتاه می‌کند و کشتی‌‌هایی که نمی‌توانند از طریق این تنگه عبور کنند (زیرا حداقل عمق آن حدود 25 متر است)، باید هزاران کیلومتر به سمت جنوب منحرف شوند و هیچ راه آسانی برایشان وجود ندارد.

کانال سوئز (The Suez Canal)

در 17 نوامبر 1869، کانال 193 کیلومتری سوئز افتتاح شد. کانال سوئز آبراهی غیرطبیعی و ساخته دست بشر است که دریای مدیترانه را به دریای سرخ متصل می‌کند و کوتاه‌ترین مسیر دریایی بین اقیانوس اطلس و اقیانوس هند است. بدون این راه، کشتی‌ها مجبور بودند که از اطراف دماغه امید نیک آفریقا (شبه جزیره‌ای صخره‌ای در جنوبی‌‌ترین قسمت قاره آفریقا) سفر کنند. این مسیر به کشتی‌ها اجازه می‌دهد تا سفر طولانی و پرمخاطره در دماغه جنوبی آفریقا را دور بزنند و زمان و هزینه‌های حمل و نقل را کاهش ‌دهند.

کانال سوئز زمان عبور 24 روزه کشتی‌ها را به 16 ساعت کاهش می‌دهد. امروزه کانال سوئز یکی از خطوط دریایی بسیار پر استفاده در جهان است که روزانه حدود 100 کشتی از آن عبور می‌کند. در سال 2016، بطور روزانه 3/9 میلیون بشکه نفت از کانال سوئز انتقال می‌یافت و در سال 2017، بیش از 900.000 تن محموله دریایی از آن عبور کرده است. بیشترین محموله‌هایی که از طریق کانال سوئز انتقال می‌یابند عبارتند از نفت و محصولات پتروشیمی، زغال‌سنگ، فلزات، چوب، دانه‌های روغنی، سیمان و کودهای شیمیایی.

به عنوان مثال، فیلم زیر نشان می‌دهد که کانال سوئز چگونه زمان کشتیرانی بین بندر رأس‌تنوره که بندری در کشور عربستان در خلیج فارس است را به نیویورک در کشور ایالات متحده کاهش می‌دهد.

گسترش‌ها و توسعه‌های اخیر در کانال سوئز این اجازه را می‌دهد که کشتی‌های بزرگ‌تری با عرض 77 متر و وزن مرده 240.000 تن از آن عبور کنند. با این وجود این کانال باریک است و نمی‌تواند ترافیک دوطرفه را پشتیبانی کند و با توجه به حجم بالای کشتی‌هایی که از آن عبور می‌کنند، کشتی‌ها گاهی تا چندین روز منتظر می‌مانند تا بتوانند از آن عبور کنند.

کانال سوئز در طول تاریخ چندین بار بسته شده است که یکی از بیشترین مدت‌های بسته بودن آن مربوط به جنگ 6 روزه اعراب و اسرائیل است. با حمله اسرائیل و شروع جنگ ۶ روزه اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۶۷، جمال عبدالناصر رئیس جمهور وقت مصر به نیروهای صلح‌بان سازمان ملل که دسترسی به کانال و صلح در شبه‌جزیره‌ی سینا را برای همه‌ میسر می‌کردند دستور داد تا شبه‌جزیره‌ی سینا را تخلیه کنند. اسرائیل به‌سرعت نیروهای خود را عازم منطقه کرد و سرانجام کنترل کرانه‌ی شرقی کانال سوئز را به دست گرفت. جمال عبدالناصر که نمی‌خواست کشتی‌های اسرائیلی به این آبراه دسترسی داشته باشند، دستور منع عبور و مرور از کانال سوئز را صادر کرد و با ریختن مین‌های دریایی در مسیر عبوری، کانال را بست.

با اتمام جنگ و تنش‌های سیاسی پس از آن، کشتی‌های مین‌روب آمریکایی و انگلیسی سرانجام کانال را پاک‌سازی کردند و سوئز دوباره به مسیری امن برای عبور و مرور کشتی‌ها تبدیل شد. رئیس‌جمهور جدید مصر، انور سادات، این کانال را در سال ۱۹۷۵ بازگشایی کرد و ناوگانی از کشتی‌ها را به سمت پورت سعید روانه ساخت.

در سال 2021 نیز یک حادثه دریایی منجر به بسته‌شدن کانال سوئز شد که در آن کشتی کانتینری اِوِر گیوِن (Ever Given) که با طول ۴۰۰ متر در میان بزرگترین کشتی‌های کانتینری جهان و متعلق به شرکت اِوِر گرین (Evergreen Marine) است، در ۲۳ مارس ۲۰۲۱ در کانال سوئز به گل نشست و تا ۲۹ مارس کانال را بند آورده بود. طوفان شن و ماسه و وزش بادهای شدیدی که با سرعت ۷۴ کیلومتر بر ساعت باعث خروج کشتی از مسیر خود و برخورد آن به بستر کناره‌های کانال شد، انسداد کامل کانال و عدم امکان عبور دیگر شناورها را در پی داشت. انسداد کانال سوئز در سال 2021 به یک مانع بزرگ برای تجارت جهانی تبدیل شد و میلیاردها دلار ضرر به اقتصاد جهانی وارد کرد.

کانال سوئز پس از توریسم، دومین منبع درآمد دولت مصر است. دولت مصر بابت عوارضی که از کشتی‌های عبوری از کانال دریافت می‌کند تاکنون میلیارد‌ها دلار عایدی داشته‌است. برای مثال در سال ۲۰۱۲ دولت مصر با عبور ۱۷۲۵۵ کشتی، ۵ میلیارد و ۱۲۹ میلیون دلار (از قرار هر کشتی ۲۹۸۰۰۰ دلار) از این کانال درآمد داشته‌است.

کانال پاناما  (The Panama Canal)

کانال پاناما یک گذرگاه غیرطبیعی و ساخته دست بشراست که به منظور کاهش زمان حمل و نقل بین اقیانوس آرام و اقیانوس اطلس طراحی شده است. این کانال حدود 80 کیلومتر طول دارد و حدود 10 ساعت طول می‌کشد تا کشتی‌ها از آن گذر کنند. قبل از تکمیل احداث این کانال در سال 1914، کشتی‌ها در اطراف کیپ‌هورن (در شیلی) در دماغه جنوبی آمریکای جنوبی حرکت می‌کردند که درنتیجه سفر دریایی‌شان بین 3000 تا 13000 کیلومتر افزایش می‌یافت. هر ساله نزدیک به 15000 کشتی از کانال پاناما عبور می‌کنند.

در سال 2016 پروژه تعریض و گسترش آن به سرانجام رسید تا به کشتی‌های باری اجازه دهد که تا 14000 teu (teu که مخفف Twenty-foot equivalent unit است کانتینری با اندازه استاندارد 20 فوت است که می‌تواند به راحتی بین گونه‌های مختلف حمل و نقل مانند کشتی، قطار و کامیون انتقال یابد) را از آن عبور دهند. بیش از 1400 کشتی بطور سالانه از کانال پاناما برای حمل نفت و محصولات پتروشیمی، مواد شیمیایی، قطعات ماشین‌آلات، گندم و سایر غلات، سبزیجات، روغن، غذاهای کنسروی یخ‌زده (غذاهای یخچالی) و الوارهای چوبی استفاده می‌کنند. این کانال زمان حمل و نقل 67 روزه را به حدود 10 ساعت کاهش می‌دهد.

در ابتدا فرانسوی‌ها قصد داشتند خشکی میان دو اقیانوس را به صورت کانال خاکبرداری کنند. فرانسه این کار را به دیپلمات خود فردیناند دِ لِسپس (Ferdinand de Lesseps) سپرد که مدیریت پروژه ساخت کانال سوئز را نیز برعهده داشت. پروژه در سال ۱۸۸۱ آغاز شد، اما برخلاف پیش‌بینی لِسِپس که تصور می‌کرد ساخت این کانال از همه نظر ساده‌تر از کانال سوئز باشد، پروژه با مشکلات فراوانی همراه شد. هزاران نفر در طول ساخت کانال جان خود را از دست دادند و لِسِپس حدود ۲۶۰ میلیون دلار را بدون نتیجه‌ی مشخص صرف کرد. سرانجام در سال 1889 به‌دلیل عدم اعتماد سرمایه‌گذاران درپی مشکلات مهندسی و نرخ بالای مرگ و میر کارگران، این کار متوقف و پروژه با شکست روبرو شد و یک رسوایی بزرگ برای لِسِپس و دیگر معماران آن زمان، ازجمله گوستاو ایفل، خالق برج ایفل، که قرار بود سدهای این کانال را طراحی کند به بار آورد.

در طرح بعدی، آمریکایی‌ها برای کاهش حجم خاکبرداری تصمیم گرفتند از دریاچه بزرگی که در میان خشکی محصور بود استفاده کنند. ولی این دریاچه از سطح آب‌های آزاد ارتفاع بیشتری داشت و امکان ارتباط مستقیم اقیانوس به دریاچه نبود. در نتیجه به فکر ساخت بالابر و پایین‌بر هیدرولیکی افتادند. ایالات متحده این پروژه را در ۴ مه ۱۹۰۴ به دست گرفت و کانال را در ۱۵ اوت ۱۹۱۴ افتتاح کرد. بیماری‌های خاص مناطق گرمسیری در پاناما مشکلات زیادی در بحث مدیریت نیروی انسانی پروژه ایجاد می‌کرد. فرانسوی‌ها در سال‌هایی که مشغول فعالیت در پروژه بودند، ۲۰ هزار نیروی انسانی را از دست دادند. ایالات متحده با درس‌ گرفتن از مشکلات متعدد بیماری (خصوصا تب زرد و مالاریا) برنامه‌ای جدی برای سلامت کارگران داشت.

تا سال ۱۹۰۶، نیروهای پزشکی ایالات متحده، سیاست‌های پیشگیرانه‌ی متعددی را در منطقه‌ی کانال اجرا ‌کردند. حدود ۴۰ هزار نفر نیروی انسانی در سال‌های ساخت کانال مشغول به کار بودند که درنهایت و با وجود اجرای سیاست‌های جدی ایمنی و سلامت، ۵،۶۰۹ نفر از آن‌ها جان خود را از دست دادند. مهندسان و کارشناسان اصلی پروژه نیز اغلب اهل ایالات متحده بودند. ساخت کانالی با سدهای سلولی در دو سمت، به حفاری بیش از ۱۵۰ میلیون مترمکعب زمین نیاز داشت. فرانسوی‌ها با تجهیزات نه‌چندان حرفه‌ای، ۲۳ میلیون مترمکعب حفاری کرده بودند؛ اما هنوز ۱۳۰ میلیون مترمکعب باقی مانده بود که آمریکایی‌ها با ماشین‌آلات پیشرفته‌تر خود این کار را انجام دادند.

کشتی‌هایی که از اقیانوس اطلس وارد کانال می‌شوند، ابتدا به خلیج لیمون می‌رسند که حدود ۱۱ کیلومتر طول دارد و درنهایت، به سد سلولی گاتن ختم می‌شود. سه سری سد سلولی در گاتن، کشتی را ۲۶ متر بالا می‌آورند تا هم‌سطح دریاچه‌ی مصنوعی شود. دریاچه‌ی مذکور که در زمان راه‌اندازی بزرگ‌ترین دریاچه‌ی مصنوعی جهان بود، ۴۳۰ کیلومترمربع مساحت دارد. دریاچه‌ی گاتن به‌کمک سدی روی رود چاگریس تشکیل شد که آب از دریاچه‌ی آلوخولا به آن می‌ریزد. عمق کانال در طول دریاچه از ۱۴ تا ۲۶ متر تغییر می‌کند و ادامه‌ی مسیر به گامبوا و خلیج گیلارد می‌رسد. خلیج یا آبراه گیلارد بخش باریک بعدی درادامه‌ی مسیر کانال پاناما است که در طول ۱۳ کیلومتر مسیر خود، عمق ۱۳ متری را برای کشتی‌ها فراهم می‌کند. کشتی‌ها پس از عبور از گیلارد، به سد سلولی میگل می‌رسند که ارتفاع آن‌ها را ۹ متر کاهش می‌دهد. مقصد بعدی دریاچه‌ی میرافلورس است که کشتی‌ها پس از دو کیلومتر حرکت در آن، به سد سلولی دو مرحله‌ای میرافلورس می‌رسند. مرحله‌ی نهایی شامل ۱۱ کیلومتر مسیر در سطحی برابر با سطح دریا می‌شود که کشتی‌ها را به خلیج پاناما می‌رساند.

بطور خلاصه برای حرکت کشتی در این آبراه ابتدا به کمک بالابر هیدرولیکی، در ابتدای کانال کشتی‌ها را از سطح آب‌های آزاد بالاتر می‌برند؛ زمانی که کشتی همسطح با آب دریاچه قرار گرفت، در کانال مصنوعی‌ای که حفر شده‌است حرکت می‌کند و در پایان نیز به وسیله پایین‌بر هیدرولیکی در سطح آب‌های آزاد قرار می‌گیرد و سپس به مسیر خود در اقیانوس ادامه می‌دهد.

تنگه بُسفُر (The Bosphorus Strait)

تنگه بُسفُر در کشور ترکیه، دریای سیاه را به دریای مرمره متصل می‌کند و مرز بین آسیا و اروپا را تشکیل می‌دهد. شهر استانبول در دو طرف این تنگه قرار دارد. این تنگه نقش بین‌المللی مهمی در انتقال نفت، کالاهای تجاری و تجهیزات نظامی دارد. تنگه بُسفر حدود 30 کیلومتر طول دارد و عرض آن بین 700 تا 3550 متر و عمق آن بین 13 تا 110 متر است و سالانه بیش از 48000 کشتی از آن عبور می‌کنند. تنگه بسفر یکی از مسیرهای دریایی حیاتی جهان برای انتقال نفت از منطقه دریای خزر و روسیه به مناطقی از جمله آسیا، غرب و جنوب اروپا است. این تنگه همچنین مسیر اصلی صادرات نفت کشورهای اوراسیا مانند روسیه، آذربایجان و قزاقستان است.

تخمین زده می‌شود که بیش از سه درصد از عرضه جهانی یا به عبارت دیگر حدود 3 میلیون بشکه نفت در روز و 20 میلیون تن فرآورده نفتی در سال از این آبراه عبور می‌کند. این تنگه برای کشتی‌های تجاری که مبدأ یا مقصدشان روسیه است، نقش مهمی ایفا می‌کند و از مسیرهای اصلی کشتی‌های تجاری به سمت روسیه است. همچنین موقعیت تنگه بسفر که دریای مدیترانه را به دریای سیاه متصل می‌کند، آن را به قطب فعالیت‌های ماهی‌گیری تبدیل می‌کند. تفاوت دمای آب و جریان‌های دریایی ماهی‌ها را به تنگه جذب می‌کند که سبب ارتقا اقتصاد منطقه شده است. بر روی این تنگه، سه پل ساخته شده که دو قسمت استانبول را که در دو طرف این تنگه قرار دارد، به یکدیگر متصل کند.

تنگه هرمز (The Strait of Hormoz)

تنگه هرمز، خلیج فارس را به دریای عمان متصل می‌کند. این تنگه از دو خط آبی تشکیل شده که ترافیک ورودی و خروجی را در خود جای می‌دهد و یک منطقه حائل 3 کیلومتری آنها را از هم جدا می‌کند. تنگه هرمز یک مسیر حیاتی برای انتقال نفت و گاز و دومین تنگه بین‌المللی شلوغ دنیاست. هر روز حدود ۱۶٫۵ تا ۱۷ میلیون بشکه نفت خام (برآورد سال ۲۰۰۶) از طریق این تنگه انقال می‌یابد،که معادل ۴۰ درصد کل نفت حمل شده توسط کشتی‌های نفت‌کش و نزدیک به ۲۵ درصد کل عرضه جهانی نفت است. حدود ۶۸ درصد ذخایر شناخته‌شده نفت و گاز طبیعی دنیا در خلیج فارس قرار دارد و امنیت تنگه هرمز نقش کلیدی در تأمین بی‌وقفه انرژی دنیا دارد. بیشتر این نفت به بازارهای آسیای شرقی، ایالات متحده و اروپای غربی می‌رود.

تنگه هرمز تنها مسیر آبی است که خلیج فارس را به دریاهای آزاد و اقیانوس‌ها متصل می‌کند و بیش از 160 کیلومتر طول دارد. عمق تنگه‌ی هرمز از خلیج فارس بیشتر است و در برخی نقاط به ۱۰۰ متر هم می‌رسد اما عرض آن در وسیع‌ترین نقطه به ۱۸۰ کیلومتر می‌رسد و در باریک‌ترین قسمت به حدود ۳۸ کیلومتر کاهش می‌یابد که از این میان عرض مسیر کشتیرانی در هر جهت تنها در حدود سه کیلومتر است؛ بنابراین امکان کنترل تنگه برای نیروهای نظامی به راحتی میسر می‌شود. آب‌های تنگه‌ هرمز به سه بخش تقسیم می‌شود که شامل آب‌های سرزمینی ایران، آب‌های سرزمینی عمان و آب‌های آزاد است.

مسیر دریایی سنت‌لورن (The Saint Lawrence Seaway)

مسیر دریایی سنت‌لورن به عنوان مهمترین مسیر کشتیرانی در آمریکای شمالی شناخته می‌شود. این مسیر دریایی، اقیانوس اطلس را به دریاچه‌های بزرگ یا The Great Lakes (به پنج دریاچه‌ای گفته می‌شود که در مرز ایالات متحده و کانادا قرار دارد و چندین ایالت آمریکا از جمله ایالت‌های نیویورک، میشیگان و اوهایو در سواحل جنوبی این دریاچه‌ها و استان اونتاریو در کانادا در شمال این دریاچه قرار گرفته‌اند)، متصل می‌کند.

دریاچه‌های بزرگ و رودخانه سنت‌لورن در کنار هم، طولانی‌ترین مسیر پرعمق کشتیرانی در جهان را تشکیل می‌دهند. این مسیر 3700 کیلومتر طول دارد و تا شمال قاره آمریکا ادامه می‌یابد و اونتاریو، کِبِک، ایلینویز، میشیگان، اوهایو، ایندیانا، ویسکانسین، نیویورک و پنسیلوانیا را در بر می‌گیرد. هر ساله بیش از 160 تن از مواد خام، محصولات کشاورزی و محصولات ساخته شده از طریق این راه حمل می‌شوند. حجم بالای محصولاتی که از طریق این مسیر دریایی جابجا می‌شوند، این آبراه را به شبکه‌ای حیاتی برای تجارت بین آمریکا و کانادا تبدیل کرده است.

منابع

Top 8 Global Shipping Routes

History of the Major Trade Routes – Summary on a Map

Top 5 busiest shipping routes

English Channel

Major Maritime Shipping Routes in Global Trade: A Comprehensive Guide

This is an incredible visualization of the world’s shipping routes

Ship Map

Main Maritime Shipping Routes

The Strait of Malacca: From Sultanates to Singapore

The Suez Canal

The St. Lawrence Seaway

کانال سوئز چطور ساخته شد؟

کانال سوئز

بسته‌شدن ۲۰۲۱ کانال سوئز

مهندسی بی‌نهایت: کانال پاناما، آبراه حیاتی اقیانوس اطلس و آرام

تنگه هرمز

تنگه هرمز (تابناک)