مدیریت تقاضای سفر (TDM: Transportation Demand Management) با ارائه انگیزه های متنوع برای افراد برای تغییر زمان، مسیر، شیوه، مقصد، تناوب و هزینه سفرشان، کارایی سیستم های حمل و نقل را افزایش می دهد. افرادی که گزینه های کاراتری را انتخاب می کنند با مزایایی تشویق می شوند در حالی که افرادی که سفرهای غیرکاراتری را ادامه می دهند متحمل هزینه های اضافه تری خواهند شد.
شیوه های مدیریت تقاضای سفر به روش های گوناگونی بر رفتار سفرهای انفرادی شهروندان اثر می گذارد. اصول اساسی این روش ها مبتنی بر تغییر تمایل افراد بدون وارد کردن تحمیل یا اجبار به آنها برای تغییر الگوی سفر های خویش است. بنابراین می توان گفت که مدیریت تقاضای سفر می تواند به عنوان مجموعه ای از معیارها برای تحت تاثیر قرار دادن رفتار سفرکنندگان به منظور کاهش یا باز توزیع تقاضای سفر توصیف شود و بر دسترسی به خدمات و فعالیت ها بیش از ترافیک وسائل نقلیه تمرکز دارد.
کاهش تراکم ترافیک، کاهش هزینه های جاده ای ناشی از ساخت معابر جدید و نگهداری از آنها، افزایش گزینه های جابجایی و کاهش هزینه های مربوط به آن، کاهش مصرف انرژی و انتشار آلاینده ها، افزایش امنیت و ایمنی در راه ها و در نتیجه افزایش کیفیت زندگی از جمله مزایای مدیریت تقاضای سفر است که بر هیچ کس پوشیده نیست.
روش های مدیریت تقاضای سفر را می توان بر مبنای رویکرد، به سه گروه کلی ارتقاء گزینه های جابجایی، ابزارهای اقتصادی و سیاست های کاربری زمین و رشد هوشمند تقسیم کرد. بهبود حمل نقل عمومی، بهبود پیاده روی و دوچرخه سواری، هم پیمایی، برنامه های کاهش سفرهای حومه ای، خطوط (HOV: High-Occupancy Vehicle)، زمان کار شناور، دورکاری، ارائه خدمات خودروهای اشتراکی، بهبود خدمات تاکسیرانی و سرویس دوچرخه اشتراکی از روش هایی است که می تواند به بهبود گزینه های حمل و نقل و ارتقاء کیفیت خدمات ارائه شده کمک کند. در مورد ابزارهای اقتصادی می توان به قیمت گذاری تراکم ترافیک، کرایه فاصله مبنا، مشوق های مالی سفرهای حومه ای، قیمت گذاری پارکینگ، افزایش مالیات سوخت و مشوق های استفاده از حمل و نقل عمومی اشاره کرد. توسعه بر مبنای حمل و نقل عمومی (TOD: Transit Oriented Development)، توسعه بر مبنای کارایی مکانی، مدیریت پارکینگ و آرام سازی ترافیک هم از جمله راهکارهایی هستند که به رشد هوشمند کاربری زمین مرتبط هستند.
ابزارهای مدیریت تقاضای سفر :
در این بخش به راهکارها و روش های مختلف مدیریت تقاضای سفر پرداخته می شود. در بخش قبل به صورت کلی با رویکردهای بهبود شیوه های حمل و نقل، برنامه های مالی و مدیریت بهتر کاربری زمین آشنا شدیم.
توسعه حمل و نقل عمومی:
- بهبود و افزایش خدمات حمل و نقل عمومی
- ایجاد هماهنگی بین شیوه های گوناگون حمل و نقل عمومی
- طراحی مجدد و هماهنگ معابر با حمل و نقل عمومی
- ایجاد احساس راحتی در حمل و نقل عمومی
- توسعه و ارتقاء ایستگاه ها و پایانه های حمل و نقل عمومی
- ایجاد سیستم اطلاعات سفر
- بهبود سیستم دریافت کرایه
- توسعه بر مبنای حمل و نقل عمومی
- ارائه تسهیلات پارک سوار
- بهبود ایمنی و امنیت استفاده کنندگان از حمل و نقل عمومی
- ایجاد راهنمای دسترسی چند مدی
- خدمات رسانی در مواقع خاص و خدمات سرویس های خطی
توسعه حمل و نقل غیر موتوری:
- توسعه و بهبود پیاده راه ها، مسیرهای دوچرخه و …
- طراحی فراگیر شبکه همگانی
- ایجاد سیستم مدیریت حمل و نقل غیر موتوری
- توسعه کاربری زمین پیاده محور
- پیوستگی مناسب راه های پیاده به معابر
- بهبود مبلمان شهری
- آرام سازی ترافیک، کاهش سرعت ترافیک، محدودیت عبور خودروهای شخصی
- افزایش پارکینگ های دوچرخه
- تامین مسائل امنیتی عابر و دوچرخه سوار
- ایجاد راهنمای دسترسی چندمدی
برنامه های هم پیمایی:
- هم پیمایی با خودروی شخصی (carpooling)
- هم پیمایی با ون (vanpooling)
- تاکسی اشتراکی
زمان کار شناور:
- انعطاف پذیر کردن برنامه زمان بندی کار کارمندان
- طرح برنامه ای در جهت کاهش سفرهای روزانه کاری
دورکاری:
- کار در منزل
- استفاده از ویدئو کنفرانس ها
- آموزش از راه دور
- خریدهای اینترنتی
- دولت الکترونیک
توسعه و بهبود تاکسیرانی:
- افزایش تعداد تاکسی ها در یک منطقه
- بهبود کیفیت خودروهای تاکسی
- کاهش کرایه ها
- ایجاد ایستگاه های تاکسی و ارائه خدمات تلفنی
- اجازه فعالیت به تاکسی های اشتراکی
یکپارچگی حمل و نقل عمومی و دوچرخه سواری:
- حمل دوچرخه در حمل و نقل عمومی
- ایجاد محل های پارک دوچرخه در ایستگاه های حمل و نقل عمومی
- دسترسی دوچرخه به ایستگاه های حمل و نقل عمومی
- حمل دوچرخه توسط تاکسی
خطوط ویژه وسائل نقلیه پر سرنشین (HOV):
- خطوط برای وسائل نقلیه پر سرنشین در بزرگراه ها و خیابان های شریانی
- خطوط ویژه اتوبوس
- اولویت دهی به HOV در تقاطع ها
قیمت گذاری معابر:
- پرداخت مستقیم وجه توسط رانندگان سواری در معابر یا مناطق خاص
دریافت عوارض بر مبنای مسافت طی شده:
- پرداخت عوارض خودرو بر مبنای میزان رانندگی
- بیمه بر مبنای میزان رانندگی
- مالیات فروش خودرو بر مبنای میزان مسافت پیموده شده
مشوق های مالی برای سفرهای روزانه کاری:
- عدم ارائه تسهیلات پارکینگ
- ایجاد خدمات رایگان حمل و نقل عمومی و یا هم پیمایی برای کارمندان
- کاهش یارانه پارکینگ برای افرادی که سفرهای روزانه دارند
- پرداخت بخشی از هزینه سفر توسط شرکت، در صورت استفاده از وسائل نقلیه عمومی
مدیریت و قیمت گذاری پارکینگ:
- ارتقا و بهبود طراحی پارکینگ و امکانات آن
- تعیین نرخ های متفاوت، به عنوان مثال نرخ های بالاتر برای ساعات اوج
- قیمت گذاری پارک های حاشیه ای
- اجتناب از تخفیف و کاهش قیمت برای پارک های طولانی
رشد هوشمند:
- توسعه کاربری های متراکم چند منظوره به جای کاربری های پراکنده
- کمک به ایجاد کاربری های زمین با قابلیت دسترسی بیش تر
- استراتژی های یکپارچگی حمل و نقل و کاربری زمین با ایجاد قابلیت دسترسی به حمل و نقل عمومی، توسعه پیاده راه ها و مسیرهای دوچرخه
- آرام سازی ترافیک در اطراف مراکز جاذب سفر
- پیاده سازی ایده شهرهای 15 دقیقه ای (در این مقاله می توانید در مورد این ایده بیشتر مطالعه کنید.)
آرام سازی ترافیک:
- کم کردن عرض مسیر
- احداث گذرگاه برجسته عابر پیاده
- احداث میدان های کوچک
- ایجاد جزیره های میانی
- کاهش شعاع زاویه خیابان ها
- احداث سرعت گیر
- نصب نوار های چشم گربه ای
- درخت کاری در حاشیه خیابان
اگر به نحوه پیاده سازی، جزییات و میزان تاثیرگذاری اقدامات آرام سازی ترافیک علاقه مند هستید، می توانید به این مقاله مراجعه کنید.
مدیریت تقاضای سفر در شهر تهران:
بر مبنای طرح جامع حمل و نقل و ترافیک شهر تهران با اجرایی شدن سیاست های مدیریت تقاضای سفر، می توان کاهش 3.5 میلیون جابجایی در روز در افق طرح را انتظار داشت. بر این اساس تا سال 1404 باید بسیاری از سفرهای درون شهری در سایه فناوری های نوین و مدیریت صحیح تقاضای سفر حذف شده و یا تغییر الگو یابند. بر اساس پیش بینی های صورت گرفته در سال 1404، روزانه 25 میلیون جابجایی در سطح شهر تهران صورت خواهد گرفت که با اجرا شدن طرح های مدیریت تقاضای سفر، می توان روزانه به طور متوسط 13.9 درصد جابجایی ها که معادل 3.5 میلیون جابجایی است را کاهش داد. در افق طرح جامع حمل و نقل و ترافیک پیش بینی می شود که روزانه هشت میلیون مسافر جابجایی توسط خطوط ریلی در تهران صورت گیرد که در مقایسه با کاهش 3.5 میلیون جابجایی به وسیله اعمال مدیریت تقاضا از نقش مهم روش های مدیریت تقاضا خبر می دهد.
شکل زیر دامنه تاثیرگذاری راهبردهای مختلف مدیریت تقاضای سفر را برای شهر تهران نشان می دهد.
پس از مشخص شدن راهبردها نوبت به اولویت بندی اجرای آنها در کوتاه مدت و بلند مدت می رسد. شکل های زیر به ترتیب اولویت بندی برنامه های پیشنهادی برای اجرا در کوتاه مدت و بلند مدت را نشان می دهد.
منبع:
مدیریت تقاضای سفر (TDM)، مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران.
پاسخ‌ها